Акиф Кариман – Големиот избор на Шуто Оризари: Автономија или зависност?

Овие избори не се само избор за градоначалник или совет. Тие се испит за нашата
автономија- дали ќе останеме општина што самостојно одлучува за себе или ќе
дозволиме нашата волја да се замени со туѓа. Шуто Оризари е единствената ромска
општина во Европа. Таа беше создадена како доказ дека Ромите можат да управуваат со
сопствена заедница, со сопствени институции и со своја визија. Но три децении подоцна,
сите гледаме дека автономијата што ја имаме е вистинска по форма, но ограничена по
сила. Имаме одговорност без ресурси, обврски без поддршка и право на одлука што често
зависи од други. Тоа е нашата автономна загатка- колку навистина можеме да владееме
со себе кога системот ни дава признание, но не и средства за вистинска самостојност.

Меѓу Македонците и Албанците: Автономија на средина

Живееме во држава што ја делиме со два поголеми народи- Македонци и Албанци. Со
Албанците делиме соседство, трговија, училишта и секојдневен живот. Нивните
политички партии често не бараат како партнери кога рамнотежата е тесна и секој глас
има тежина. Но секое партнерство мора да се мери по резултат, не по ветувања.
Автономијата не може да биде дел од туѓи договори. Со Македонците нашата историја е
подолга. Имало периоди на вклученост, но и периоди на дистанца. Соработката со
државата понекогаш ни донела видливост, но никогаш вистинска еднаквост. Историјата
нè научи дека признанието не значи заштита, а блискоста не секогаш значи почит. Ова не
се приговори, туку реалност што мора да ја разбереме трезвено. Автономијата може да
опстане само ако ја чуваме ние самите, без да ја предаваме ниту за албански, ниту за
македонски интереси.

Опција 1 – Ромско раководство: зачувана автономија, но без средства:Да се избере
ромско раководство значи да се зачува принципот дека Ромите треба самите да
управуваат со својата заедница. Тоа го задржува правото на одлука таму каде што се
живее нејзиниот резултат. Но оваа автономија е оптоварена со ограничувања и со
сомнежи што ја обележуваат кампањата. Во јавноста се шират обвинувања за блискост на
постојното ромско раководство со албанските политички партии, при што дел од
гласачите стравуваат дека таквите врски можат да ја ослабат општинската независност.
Овие перцепции создаваат недоверба и ја прават задачата на локалното раководство
уште потешка – да докаже дека секоја соработка е партнерство, а не потчинетост. Ако го
избереме овој пат, мора да стоиме до нашите лидери – не како следбеници, туку како
активни граѓани. Мораме да бараме отчетност, транспарентност и пристап до државни и
европски фондови што ќе го зајакнат локалниот капацитет. Автономијата што ја чуваме, ја
носиме сите. Таа се одржува само кога народот е буден и обединет.

Опција 2 – Соработка со владината партија: пристап со намалена самостојност:

Во исто време,осум други ромски политички актери се одлучија за соработка со владејачката
партија. Тие ја претставуваат оваа одлука како прагматична – пат кон ресурси, инвестиции
и побрз развој. Тоа е пристап што ветува видливост, но со ограничена автономија.

Досегашното искуство покажува дека ниту една македонска Влада, без оглед на нејзината
боја, не им дала на Ромите целосна самостојност во сопствената општина. Ако го
избереме овој пат, мора да останеме внимателни и информирани. Треба да ги следиме
ветувањата, да прашуваме каде одат средствата и да бараме нашите претставници да ја
задржат лојалноста кон граѓаните, а не кон партиските центри. Автономијата што се дели
со големите партии секогаш носи ризик да се изгуби во нивната структура. Затоа, секој
добиен проект мора да значи и зачувана независност во одлучувањето.

Опција 3 – Невклученост: автономија напуштена со молк:

Некои го сметаат негласањето
за знак на разочараност или протест. Но во пракса, тоа е тивко прифаќање на туѓа одлука.
Во општина како Шуто Оризари, неколку стотици негласови можат да одлучат кој ќе
владее и какви политики ќе се водат. Молкот не е отпор – тој е откажување. Кога граѓаните
не учествуваат, други го користат нивниот простор. Автономијата што не се практикува,
исчезнува. А еднаш изгубена, таа не се враќа лесно.

Кога се делиме, автономијата се намалува: Во моменти кога треба да бидеме
најединствени, често се делиме. Наместо да ја зајакнеме автономијата, влегуваме во
внатрешни судири, создавајќи поделби што го ослабуваат ромскиот глас. Така, додека
другите ги гледаат нашите бројки како средство за своја калкулација, ние ја губиме силата
што можеше да ја заштити општината. Ние не сме доволно многубројни за да си
дозволиме луксуз на поделби. Автономијата не се брани со повеќе табори, туку со една
свест – дека само обединети можеме да ја чуваме и прошириме.

Одлуката пред нас: Стоиме пред три различни насоки:

1. Автономија зачувана, но без средства.
2. Автономија заменета за пристап и влијание.
3. Автономија напуштена преку молк.

Секоја опција има своја тежина и своја цена. Нашата задача е да го избереме оној пат што
ја задржува одговорноста и правото на одлука во рамките на Шуто Оризари. Автономијата
не е награда; таа е обврска што мора да се практикува, финансира и брани. Нејзината
иднина зависи од нас.

Последната мера: Ниту Македонец, ниту Албанец, ниту било кој надворешен фактор нема
да ја зачува нашата автономија наместо нас. Ако ја потцениме, таа ќе биде преземена
тивко – преку буџети, коалиции и рамнодушност. Нашиот глас не е услуга за партиите; тој е
израз на зрелост и одговорност. На денот на изборите решаваме дали автономијата ќе
остане вистинска, условена или изгубена. Нашиот глас не е гест. Тој е инструмент на
самата автономија. Ако не го употребиме, другите веќе го користат.

Шуто Оризари ќе остане наше – само ако се однесуваме како негови граѓани!