Palem: Soske trebola te pretvorina i memorija ki sila

Mensur Haliti Fondacija Roma bashi Evropa

Vakerge sine amenge deka « nikogas vishe » tano vetuvanje. Deka ako kjutinaja, sledinaja o pravilja, integririnaja amen, ucestvinaja, dokazinaja amen – tegani o sistemi ka zashtitinel amen. Deka i Evropa siklili taro pio minato em deka isi amen idnina ki olate. Ama, akana dzanaja po shukar. Shaj te osetina sar priblizinela pes. Na tenkoncar, nego praviloncar. Na vikibaja, nego kjutibaja. O kancelarije odbinena amen. I policija avela bizo nisavi pricina. O shkole bucinena amare chaven ki strana. O mediumija krivinena amen. I javnost dikhela ki strana. O pritisok nane nedaejno – tuku tane svegde. Em ko amare telija, ko amare sekavanja, ko nacin ko savo chitinaja i prostorija koga khuvaja – tocno dzanaja so znacinela adava. Adaleske soske sijem sine akate em angleder.

Shungjem sekova obechibe. Deka i EU isi la mehanizmija. Deka o Clen 7 ka ikerel e vladen odgovorna. Deka o vladibe taro pravo znacinela neshto. Deka o finansiribe avela uslovencar. Deka o sudstvo ka popravinel adava so i politika phagela. Deka i memorija ka sprechinel adava te sluchinel pes palem. Ama, dikhlem sar chacheste funkcionirinela. o cleni 7 tano paralizirimo. O sudtsvo tano ignoririmo. O sredstvija produzinena te thavden. O institucije kerena lafi, odlozinena, racuninena, povlecinena pes. Sa dena izjave, a palo adava bistrena. O vlade save napadinena amen na kazninena len. Ola tane nagradime – parencar, legitimiteteja, kjutibja. O sistemi savo trebola sine akava te sprecinel prilagodinga pes te ogranicinel le. A amen sijem adala so sijem ogranicime.

Mora te soocina amen e chachipnaja – celosno, konecno, bizo iluzije. Nikoj na avela te spasinel amen. Ni i EU. Ni o sudije. Ni o nacionalan vlade. Ni o pishime lafija ko povelbe ili ko dogovorija. Amen sijem mukle korkori amenge. Em hor ki amende, dzanaja akava but vreme. O znakija od uvek sine akate – samo kovljarde, odlozime, ignoririme. Ama, akana i phravdo. Akana i legalno. Akana i trajno. Em mora te chinava te prepravina amen deka akava tano neshto nevo ili privremeno. NANE. Akava i adava so o sistemi ovela koga na sijem lenge vishe korisna. Em akoproduzinaja te adzikera zashtita savi na avela, ka khuva direktno ko adava taro so amare babe em papija edvaj nashle.

Na phiravaja sekavanje te so zalina amen. Phiravaja le te shaj achovaja dzivde. 2to Avgust nane samo te rova e Romen save sine mudarde. Kerela pes lafi bashi setibe sar zivinge – em sar bornge pes. O otpor ko Auschwitz ko 16to mai na sine simbolicno. Sine chachutno. Ola dzanena sine deka nane te avel lenge pomosh, a pale vazdinge pes. Adava i nasledstvo savo phiravaja le. Adaja tani i mapa savi sledinaja la. Nane samo tuga – tuku strategija. Nane samo trauma – nego obuka. Sekova Romsavo prezivinga genocid, progonstvo, prisilno raselibe ili brishibe prenesinga neshto. Jek vrsta dzandipe. Nacin sar te chitina so avela. Nacin taro odbibe te mera tivko. Em adava tano adava so trebola amenge akana – na o setibe sar rituali, nego o setibe sar podgotovka.

Trebola amenge povishe tari reakcija. trebona amen institucije – koherentna, kolektivna em vkronime ko adava koj sijem. Pravno odbrana predvodimi taro Roma ki sekoja phuv, na taro slucaj ko slucaj, nego sistemi palo sistemi. Mreze bashi zashtita e zaednicake save tane brza, organizirime thaj save isi len lokalno poverenje. Shkole thaj obrazovna programe koja sikavena amari istorija, amari chib, amaro pravo – za da te na potpirina amen amen vise ko verzije save tane pishime bizo amende. Mediumska platforme kola kerena lafi ko amaro glaso, izvestinena taro amaro chachipe em dopirninena dzi ko amare manusha kote em te zivinen. Kulturna centrija em umetnicka prostorije save zashtitinena amari memorija em izrazinena amari idnina. Ekonomska institucije save podrzinena o biznisija ko sopstvenost e Romengoro, obucinena olen, gradinena kooperativna mreze thaj ikerena o barvalipe ko amare vasta. Programe bashi politicko edukacija save kerena pobuter nego samo glasaibe – ola gradinena liderstvo, sojuz em dolgorocno vlijanie. Adava so trebola amenge nane dobrotvornost. Adava i struktura. But vreme sijem podelime taro proektija, cuvarija e udarenge em kratkorocno finansiribe. Akana trebola amenge koherentnost. Akana trebola amenge zaednicko strategija. Ako korkori na izgradinaja ola, ic nane te ovel izgradimi.

O sistemi na raspadinela pes, Smirinela pes. Adava so porano narekujnela pes sine demokratsko kriza ovela nevo normalnost. O vlade anena iskljuciva zakonija, a pale narekujnena pes demokratska. O nadzor rebrendirinela pes sar javno bezbednost. O rasizam tano vpishimo ki politika birokratsko chibjaja. A o institucije so nekogas tvrdinena sine deka braninena o manushikane pravija prilagodinge pes ki akaja promena. Ola prilagodinena pes. Ola pregovorinena. Olal odlozinena. Em celo vreme, neve pravilija tane zakljucime – pravilja save ka oblikujnena i naredno decenija, a na samo o sledno naslov. Ako adzikeraja – ako vakeraja amenge deka panda nane o vreme – ka arakhlagova avrik taro sistemi kova veke odlucinga deka na pripadinaja ki oleste. Adaja odluka nane te avell najavencar. Ka avel dokumentencar dzi kolende nashti pristapinaja, beneficije dzi kolende nashti resaja, granice save nashti nakhavaja olen em idnine ko save amare chave nashti khuvena.

Na trebola amenge ,nekoj te spasinel amen. trebola te ova spremna. Spremna te branina amen jek jekheja koga i drzava nane te kerel le adava. Spremna te kera lafi bizo te roda dozvola. Spremna te organizirina amen preku o granice angleder i politika te phandel amen palo lende. Spremna te vodinen – na sar simboli, nego sar narodo memorijaja, strategijaja em pravo ko glaso. Amen na sijem samo adava so sine amenge kerdo. Amen sijem adava so gradinaja akana. Em ako dejstvujnaja – zaedno, seriozno, bizo oblozibe – tegani akava puti, i prikazna shaj te zavrshinel javer chane. Na adaleske so i Evropa ka setinel pes. Nego adaleske so amen vec setinaja amen.