Земјата прави круг за 365 дена, политиката за Ромите во Северна Македонија за 1460 дена

Секоја година, за 365 дена, Земјата го завршува својот циклус, непоколебливо на својата патека околу Сонцето. Редовноста на ова движење силно контрастира со друг циклус, повеќе земски и исто така предвидлив: тој на политиката кон Ромите во Северна Македонија, кој прави круг на секои 1460 дена, односно секои четири години, за време на изборите.

На секој изборен циклус, добро познатата реторика повторно се појавува. Се зборува за Ромите, за нивните животни услови, за дискриминацијата со која се соочуваат, за итноста да им се овозможи пристап до основните права. Ветувањата се мнoжат, говорите се интензивираат, и одеднаш, лидерите се загрижени за состојбата на оваа маргинализирана заедница. Но штом изборите ќе завршат, реалноста брзо се враќа: тишина, незаинтересираност и, во најдобар случај, козметички реформи кои никогаш не ги допираат вистинските корени на проблемите.

Ромите претставуваат значаен дел од населението на Северна Македонија. Тие се најсиромашните, најмаргинализираните и најдискриминираните граѓани. Ограничен пристап до образование, висока невработеност, исклучување од пазарот на домување, тешкотии во пристапот до здравствена заштита: секој аспект на нивниот живот е обележан со институционализирана несигурност. И сето тоа продолжува поради хроничната политичка неактивност.

Заклучокот е поразителен: четирите години помеѓу секои избори се изгубени години за Ромите. Тие 1460 дена изгледаат бескрајни за заедница заглавена во циклус на неиздржани ветувања. Правото на глас, често претставувано како крајниот симбол на демократијата, за нив се претвора во цинична фарса: ги привлекуваат како гласачко тело, а потоа ги забораваат веднаш штом се соберат гласовите.

Зошто продолжува оваа игра? Затоа што политиката кон Ромите никогаш не била вистински приоритет. Нивната вистинска интеграција во општеството се перципира како политички и социјален трошок, а не како инвестиција. Иако постојат европски иницијативи за подобрување на нивната состојба, тие тешко се применуваат ефективно, заглавени во бирократија или поради недоволна политичка волја. Владата на Северна Македонија, исто како и другите земји од Балканот, претпочита да ја одржува оваа маргинализација наместо да ја заврши.

Климатските промени, орбитата на Земјата или затемнувањето на Месечината се водат од неизбежни, предвидливи природни закони. Но политиката е обликувана од човечките избори. Овој циклус од 1460 дена може да се прекине доколку, за еднаш, носителите на одлуки одлучат да ги почитуваат своите обврски, да гледаат подалеку од изборните рокови и да се однесуваат кон Ромите со достоинство какво што заслужуваат.

Еднаквоста, инклузијата и социјалната правда не треба да бидат сезонски концепти кои цветаат само пред изборите и веднаш по нив исчезнуваат. Земјата може да продолжи со својата годишна патека, но време е политиката кон Ромите во Северна Македонија да престане да кружи во место.

Секој ден е важен. Секој ден без акција ја зајакнува неправдата. Време е овој циклус од 1460 дена да заврши.