Подготовка за постсоросова Европа

Како ќе изгледа Европа во следните пет години ќе зависи од тоа како ќе се организира граѓанското општество на ЕУ по заминувањето на Фондацијата Отворено општество.

Одлуката на Фондацијата Отворено општество (ОСФ) да стави крај на голем дел од нејзините европски операции изненади многумина – вклучително и многу непријатели на нејзиниот основач Џорџ Сорос.

Историски гледано, ниту една друга фондација не направила повеќе за изградба и поддршка на европското граѓанско општество. По првично охрабрувањето на несогласувањето зад Железната завеса – вклучително и Унгарија, родната земја на Сорос – денес, тешко е да се најде добро воспоставена непрофитна (или иницијатива од јавен интерес) која работи низ Европската унија која нема корист од поддршката на фондацијата во некои точка.

И токму оваа вкоренета, сеприсутна природа на поддршката на OSF за граѓанското општество на ЕУ, во комбинација со нејзиниот огромен капацитет за финансирање и професионална поддршка, ја прави нејзината ненадејна одлука да замине длабоко последователна.

Поради огромното структурно присуство на OSF во граѓанското општество на ЕУ – што е еквивалентно на приближно една осмина од 1,5 милијарди евра што се распределуваат секоја година – неговото повлекување го загрозува опстанокот на бројни непрофитни организации, од кои многу делуваат како демократски чувари.

И поради отсуството на алтернативно финансирање, меѓу најзагрозените се невладините организации кои работат на прашања поврзани со технологијата – од обидот да се спротивстават на штетите на интернет додека се залагаат за регулација на вештачката интелигенција до следење на непроверениот државен надзор и употребата на шпионски софтвер – како и оние кои се фокусирани за многу спорни прашања како што се родовите, правата на малцинствата и мигрантите, како и расната правда.

Гледано од оваа перспектива, повлекувањето на Сорос не би можело да дојде во полошо време за европскиот проект, бидејќи го оспоруваат националистичките и популистичките партии кои ги отфрлаат основните „отворени“ вредности на блокот, и тие наскоро ќе се ослободат од контрола што организациите поддржани од OSF се стремат да го остварат.

Но, има уште повеќе, бидејќи празнината што ја оставаат финансирањето на ОСФ наскоро може да биде пополнета од конзервативни и религиозно-десничарски донатори. Таквите донатори веќе се вселуваат, особено во земји како Полска и Италија, за да ги поддржат организациите против абортусот и анти-ЛГБТК+, а нивното давање е нормализирано. Пред следните избори за ЕУ во јуни 2024 година, сега ќе им биде полесно, благодарение на повлекувањето на Сорос.

Интересно, едно од оправдувањата дадени за тоа зошто OSF се намалуваше е дека институциите на ЕУ „веќе доделуваат значителни ресурси за човековите права, слободата и плурализмот“. Сепак, се чини наивно да се верува дека големите суми на јавни пари за невладините организации што не ги сакаат популистите ќе продолжат да течат без предизвик, особено затоа што новата политичка клима може да биде многу поинаква по јуни 2024 година.

Либерално настроеното граѓанско општество на ЕУ можеби има потреба од приватни пари за да преживее, а лошата вест е дека ниту една друга филантропска организација нема ресурси – или храброст – да ги охрабри европските невладини организации на ист степен и на пан-ЕУ скала, како што OSF направи.

Оваа квази-монополска позиција, исто така, ја истакнува длабоко незгодната вистина: по децении речиси безусловна поддршка, непрофитните организации на ЕУ дозволија раст на нездравата зависност, што го прави заминувањето на Сорос уште позагрижувачко.

Се разбира, донаторот секогаш останува слободен да го пренасочи финансирањето кон други региони во светот, но сепак мора да се запрашаме дали таквата слобода ги ослободува од тековната одговорност.

На крајот на краиштата, ова е горчливо апче за голтање за европското граѓанско општество – особено затоа што доаѓа по тригодишното долготрајно реструктуирање на OSF, што се совпадна со пандемијата COVID-19 и заврши со долгоочекуваната генерација сукцесија.

Новата насока за финансирање на фондацијата го носи потписот на претседавачот Александар Сорос – 37-годишниот син на Џорџ – како и потписот на претседателот на ОСФ, Лордот Марк Малох-Браун, чиј интерес за проектот на ЕУ се совпаѓа со оној на млак Британец. Како што е типично за филантропијата, мора да се запрашаме дали пресвртот на OSF има повеќе врска со личните преференции на неговото ново раководство отколку со ригорозна проценка заснована на докази за реалните опасности со кои се соочува либералната демократија на ЕУ.

За стотици организации и поединци посветени на општествени промени, сето ова е многу непријатно. А што е уште полошо, ваквото однесување му штети и на угледот на филантропијата во време кога е најпотребен нејзиниот придонес. Навистина, најавеното повлекување на OSF не само што означува контраинтуитивен, горко-сладок заклучок за неговата историска улога во градењето на паневропската цивилна инфраструктура, туку е и главен тест за кредибилитетот и издржливоста на европската филантропија додека блокот влегува во невидена изборна сезона. со закажани гласови во речиси една четвртина од нејзините земји-членки и се наѕираат изборите за ЕУ.

Најитното прашање сега е: Дали другите ќе влезат за да ја пополнат празнината?