30 години пасивна ромска политика: Време е за рестарт ?

Три децении минати, а ромската заедница и натаму стои на исто место: на маргините на општеството, во сиромаштија, со минимално политичко влијание, со симболична застапеност и со речиси никаква моќ. Секоја изборна кампања ја претвора ромската популација во „резервоар за гласови“, а секоја владејачка коалиција ѝ нуди малку трошки во замена за тишина.

Дали треба да се инвестира во ромска политика? Да. Но не во оваа каква што ја гледаме последниве 30 години – пасивна, контролирана, без визија. Време е да се инвестира во политика што ќе биде храбра, независна, организирана и непокорна.

Системот не потфрли – тој така е дизајниран

Државните институции третираат ромската заедница како објект, не како субјект. Ромската политика се користи како „европска шминка“ – за да се покажеме пред меѓународната заедница дека сме инклузивни. Но под површината, реалноста е сурова: ниска вработеност, дискриминација, сегрегација, децении на системско игнорирање.

Стратегии и акциски планови имаше. Но реални резултати? Ретки. Кога државата нешто „прави“ за Ромите, тоа обично е за да се пофали, не за да реши.

Ромската политичка сцена: Услужна, не борбена

Најголемиот проблем, сепак, не се само институциите. Проблемот е што ромската политика станала услужна наместо борбена. Политичките партии кои номинално ја претставуваат ромската заедница се водат од лични интереси, партиски калкулации и ситни функции. Наместо да изградат политичка платформа базирана на реалните потреби на заедницата, тие се сведоа на „коалициски резерви“ – спремни да го дадат гласот на кој и да плати повеќе.

Претставниците не градат политичка култура, туку ја разоруваат. Не бараат отчет – бараат позиции. Не креираат движење – туку клиентела.

Граѓанскиот сектор: Енергија што се троши на самите себе

Ромскиот НВО-сектор, иако има потенцијал, често е исто така заробен меѓу проекти и сопствени суети. Повеќе се работи за видливост, отколку за ефект. Недостига координација, заедничка агенда, политички активизам. Мал број организации се ангажираат во вистински притисок врз институциите – повеќето функционираат според логика на преживување: краткорочни проекти, донаторски извештаи, конференции без теренска акција.

Самата заедница: Апатија, страв и нормализација на тишината

И најгорливиот проблем: пасивноста внатре, во самата ромска заедница. Триесет години гласање по налог, молчење по навика, и чекање некој друг да го реши проблемот. Тоа е резултат на долготрајна сиромаштија, но и на откажување. На луѓето им е здодеано од празни ветувања – но многумина и не веруваат дека промена е можна.

Ниту една заедница не може да се ослободи ако остане тивка. Ниту една власт не дава моќ – таа се освојува.

Време е за рестарт: Политика на визија, а не на послушност

Инвестицијата во ромска политика е нужност. Но само ако значи:
– изградба на автентични ромски политички субјекти,
– поддршка на млади, независни, образовани лидери,
– организирање на локални заедници и масовно учество,
– отфрлање на „етно-бизнис“ елитата која 30 години живее од туѓа немоќ.

Ромската политика мора да престане да биде проект – и да стане борба.

Доста беше пасивност. Доста беше тишина. Следните 30 години зависат од тоа дали ромската заедница ќе се организира – или ќе остане објект на политичка употреба. Ништо нема да се промени – ако самите не се смениме.

Ромите имаат потенцијал, имаат ум, имаат дух. Сега само треба храброст да се крене гласот – и да се организира движење што нема да молчи.