Европските одбранбени планови игнорираат клучна закана: исклучување на Ромите

Безбедноста на Европа не се потпира само на трошоците за одбрана, туку и на поттикнувањето на социјалната кохезија. Вклучувањето на ромските заедници е од суштинско значење за внатрешната стабилност.

На минатонеделниот самит на НАТО во Хаг, земјите-членки се обврзаа на значително зголемување на трошоците за одбрана, ветувајќи дека ќе издвојуваат 5% од својот БДП годишно за трошоци поврзани со одбраната и безбедноста до 2035 година. Иако овој потег има за цел да ги зајакне колективните одбранбени капацитети на НАТО и да ја обезбеди безбедноста на Европа – потреба што стана поитна поради оддалечувањето на администрацијата на Трамп од европските сојузници – тој превидува еден критичен внатрешен предизвик: постојаното исклучување на ромските заедници во Европа.

Балансирањето на одбранбените и социјалните трошоци ќе биде клучно за обезбедување долгорочна стабилност и отпорност на Европа. Освен во оружјето и инфраструктурата, инвестирањето во Ромите и другите маргинализирани заедници е клучно за зајакнување на внатрешното ткиво на ЕУ и долгорочната безбедност. Бидејќи Европа се соочува со повеќекратни, конвергентни закани – како што се војната во Украина, зголемените тензии на Блискиот Исток и Сахел, вооружувањето на миграцијата, кибернападите и ерозијата на демократските слободи – внатрешната отпорност никогаш не била поважна.

Социјалната кохезија, водена од инклузија и доверба, е најсилната одбрана на Европа, но изоставувањето на ромските заедници го поткопува ова. Исклучувањето на Ромите ги поткопува самите темели на безбедноста и отпорноста; поттикнувањето на нивната инклузија не е само морален императив – туку е стратешка неопходност.

Невидливиот лепак на стабилноста

Советот на Европа ја дефинира социјалната кохезија како капацитет на општеството да обезбеди благосостојба на сите свои членови, минимизирајќи ги нееднаквостите и избегнувајќи маргинализација. Светската банка ја опишува како „лепило што ги поврзува општествата, промовирајќи хармонија, чувство на заедништво и одреден степен на посветеност на промовирање на општото добро“. Без социјална кохезија, дури и најсилните одбрани ризикуваат да бидат поткопани од внатрешни фрактури, поларизација и манипулација од надворешни актери.

Социјалната кохезија и безбедноста се неразделни. Општество на кое му недостасува кохезија е обележано со длабоки поделби, недоверба и исклучување. Фрагментираните општества се склони кон екстремизам и внатрешни немири и се полесни цели за хибридни закани како што се кампањите за дезинформации. Ова, исто така, ја еродира довербата во демократските институции и го ослабува управувањето. Неодамнешните немири во Северна Ирска, во кои ромските семејства беа протерани од своите домови, покажуваат како внатрешните социјални тензии можат да еруптираат во насилство, дополнително оштетувајќи ја јавната доверба и општествениот ред, ослабувајќи ги земјите одвнатре.

Пропуштено предупредување

Лидерите на ЕУ постојано ја признаваат оваа врска. Версајската декларација од 2022 година потврди дека промовирањето на социјалната кохезија не е само социјална цел, туку стратешка неопходност за зачувување на мирот и демократијата во рамките на ЕУ. Европскиот комитет на регионите, во своето мислење од 2024 година за иднината на Кохезиската политика по 2027 година, нагласи дека обезбедувањето никој да не биде запоставен е клучно за долгорочната отпорност и стабилност на ЕУ.

И покрај ова признание, ромските заедници продолжуваат да се соочуваат со постојано исклучување во образованието, вработувањето, домувањето, здравствената заштита и политичкото претставување. Без оглед на економската сила на ЕУ, многу Роми живеат во услови споредливи со некои од најсиромашните региони во светот. На пример, само 51% од ромските деца посетуваат предучилишна установа, а 56% од младите Роми не се во образование, вработување или обука – пет пати поголема од вкупната стапка на ЕУ од 11%. Невработеноста на Ромите изнесува 34%.

Низ цела Европа, тензиите меѓу маргинализираните ромски заедници и локалните власти доведоа до протести – на пример, во Чешка во 2021 година и во Грција во 2022 година – покажувајќи како исклучувањето ја еродира јавната доверба и општествениот ред. За време на пандемијата COVID-19, ромските заедници беа непропорционално погодени од кампањи за дезинформации и ограничен пристап до здравствена заштита, што истакнува како маргинализацијата ја зголемува ранливоста во време на криза. Затоа, елиминирањето на оваа нееднаквост не е само прашање на праведност, туку и прашање на економски можности и стабилност.

Стратешки инвестиции

Инклузијата им користи и на ромските заедници и на Европа. Тоа значи, на пример, инвестирање во домување и здравствена заштита преку справување со системските предизвици што ја поткопуваат благосостојбата на ромските семејства, вклучувајќи ги лошите услови за живот и ограничениот пристап до основните услуги. Тоа значи поддршка на ромските претприемачи – не само преку јавни обврски, туку и преку овозможување пристап до капитал, менторство и услуги за деловна поддршка што им помагаат на претпријатијата во сопственост на Роми да растат, да создаваат работни места и да ги зајакнуваат своите заедници. И тоа значи инвестирање во образование и обука за младите Роми преку стабилни долгорочни програми – како што се учење вон училиште, туторство од дома и модели на дигитално образование – за да се обезбеди дека се опремени за економиите во трансформација на Европа.

Ова не се само социјални иницијативи – тие се стратешки инвестиции во иднината на Европа, создавајќи средина каде што Ромите можат целосно да придонесат во економскиот, социјалниот, политичкиот и културниот живот на континентот.

Вистинските инвестиции во безбедноста одат подалеку од воените трошоци. За да се спротивстави на глобалните предизвици што претстојат, Европската Унија прво мора да ја зајакне солидарноста во рамките на своите граници, осигурувајќи дека ниедна заедница нема да биде запоставена.

Лолита Хасани Грасман

Советник за институционална комуникација и соработка, Фондација „Ромите за Европа“