Кој ќе ја преземе улогата на USAID?

Со затворањето на USAID на 3 февруари, се отвора едно клучно прашање: кој ќе ја преземе улогата на оваа агенција во поддршката на економскиот развој, хуманитарната помош и демократските реформи низ светот?

USAID беше главниот инструмент на „меката моќ“ на САД, а неговото укинување создава празнина што може да ја пополнат различни актери – меѓународни организации, национални влади, приватниот сектор и други геополитички сили.

Европската Унија (ЕУ): Главен кандидат за преземање на улогата

ЕУ веќе има силни програми за развојна помош преку Инструментот за соседство, развој и меѓународна соработка (NDICI) и други фондови. Европската комисија може да ја засили својата улога во области каде што USAID имаше значително влијание, како што се:

• Демократизација и владеење на правото (особено на Балканот и во Источна Европа)
• Економска поддршка за земјите во развој
• Хуманитарна помош при кризи

Сепак, ЕУ нема истата политичка тежина како САД и честопати е побавна во донесувањето одлуки, што може да ја ограничи нејзината ефективност.

Обединетите нации (ОН) и Светската банка: Мултилатерални решенија

Некои од функциите на USAID може да бидат преземени од агенциите на ОН, како UNDP (Програмата за развој на ОН), Светската здравствена организација (СЗО) и УНИЦЕФ.

• UNDP веќе спроведува развојни проекти во многу земји што зависеа од USAID.
• Светската банка и Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) може да обезбедат финансиска поддршка за економски реформи.
• СЗО и УНИЦЕФ ќе играат клучна улога во здравствените и образовните програми.

Но, мултилатералните организации често се соочуваат со бюрократски препреки и недостиг на финансирање, што може да ја ограничи нивната способност да ја заменат USAID.

Националните влади: Локална замена за американската помош

Во многу земји каде што USAID беше активен, националните влади ќе треба да преземат поголема одговорност за финансирање на развојни проекти.

• Владите во Балканот, Источна Европа и Африка ќе треба да најдат нови извори на поддршка.
• Некои земји ќе бараат партнерства со ЕУ, ОН или Кина.
• Други ќе бидат приморани да ги преиспитаат своите буџети и политики за поддршка на социјални и економски реформи.

Но, во земји со корупција и слаби институции, постои ризик дека овие фондови ќе бидат злоупотребени или ќе се намали помошта за најранливите групи.

Кина и Русија: Новите геополитички играчи

Со повлекувањето на USAID, Кина и Русија имаат шанса да го зголемат своето влијание во земјите во развој.

• Кина преку „Појас и пат“ иницијативата нуди огромни инвестиции во инфраструктура и економија, но често со политички услови и долгорочна зависност.
• Русија се фокусира на воена и енергетска дипломатија, нудејќи безбедносна помош и енергетски договори во нестабилни региони.

За многу земји, овие алтернативи ќе бидат привлечни, но кинеските и руските модели на развој не вклучуваат демократска поддршка, транспарентност или човекови права, што значи дека државите што ќе се потпрат на нив можат да станат поавторитарни.

Приватниот сектор и невладините организации (НВО)

Без USAID, американските и меѓународните корпорации и фондации ќе станат поважни актери.

• Фондацијата на Бил и Мелинда Гејтс веќе инвестира во глобално здравство и образование.
• Големите корпорации како Google, Microsoft и Amazon може да поддржат дигитални и образовни иницијативи.
• Локалните НВО ќе треба да најдат нови извори на финансирање, што може да ја намали нивната независност.

Но, приватниот сектор функционира според пазарна логика – ако нема економски интерес, поддршката ќе биде ограничена.

Децентрализација на глобалната помош

Затворањето на USAID значи дека нема да има еден централен играч што ќе ја преземе неговата улога – туку повеќе актери ќе ја поделат оваа одговорност.

• ЕУ и ОН ќе преземат дел од економските и хуманитарните програми.
• Националните влади ќе мораат да станат попосветени на социјалните политики.
• Кина и Русија ќе нудат алтернативи, но со различни политички мотиви.
• Приватниот сектор и НВО ќе се обидат да го пополнат празниот простор, но со ограничени ресурси.

На долг рок, затворањето на USAID ќе ја трансформира глобалната помош од централизирана (со доминација на САД) во повеќе децентрализирана структура, каде што различни актери ќе играат различни улоги.

Прашањето е – дали ова ќе доведе до поефикасна и подемократска меѓународна помош, или ќе создаде хаос во кој ранливите заедници ќе останат без поддршка?