Една година власт – Промени за сите, освен за Ромите?

По една година од мандатот на Владата на Христијан Мицкоски, неизбежно се поставува прашањето – кој навистина ги почувствува промените што беа ветени? Економски раст, инвестиции, социјална правда – убави зборови, но за ромската заедница во Македонија тие остануваат празни фрази. Во пракса, промените ја одминуваат најмаргинализираната заедница во државата.

Политики со лице за јавноста, но без срце за Ромите

Владата се пофали дека „120 жени, најмногу од ромска етничка припадност, се обучени за давање нега во заедницата“. Тоа е позитивен чекор – но доволен? Со над 54.000 Роми според пописот 2021, од кои најголемиот дел живеат во сиромашни домаќинства, ваквите програми се само капка во океанот.

Националната стратегија за инклузија на Ромите (2022–2030) сè уште не доби вистинска политичка поддршка, финансиска основа или механизми за отчетност. Практично, таа служи како документ за меѓународна употреба, но не како реален план за подобрување на квалитетот на животот во ромските заедници.

Урбана сегрегација, социјална невидливост

Во Шуто Оризари, единствената ромска општина во Европа, над 40% од улиците сè уште се неасфалтирани. Ромски маала во Куманово, Струмица и Битола немаат пристап до елементарни услови – водоснабдување, канализација, осветлување. Ромите остануваат граѓани од „втора класа“ – буквално и метафорично надвор од урбаните и политичките мапи.

Во образованието, стапката на напуштање на училиштето кај ромските деца е 3 до 4 пати поголема од просекот, а повеќе од половина од ромските млади немаат завршено средно образование. Не постојат доволно тутори, ментори, програми за превенција на дискриминација и поддршка на учениците. Ако не се инвестира сега, ќе изгубиме уште една генерација.

Ромите – гласови за избори, но без глас во одлуките

Партиите знаат каде е Шуто Оризари во април и октомври – пред избори. Тогаш ветуваат документи, еднократна помош, вработување „на партиска линија“. По изборите, Ромите стануваат „непотребна статистика“.

Има ромски претставници во институциите, но малкумина имаат реална моќ или глас во клучните процеси. Нема ромски министер, нема ромски директор во клучни сектори. Се говори за инклузија, но на дело гледаме политичка симулација – Ромите се тука кога треба да се легитимира „разновидноста“, но не и кога се носат одлуки.

Глас од заедницата: „Не бараме милост, туку еднакви услови“

„Децата ни одат во училиште гладни. Родителите се борат со дискриминација и сиромаштија. А кога ќе се појави некој политичар, зборува како да сме случај за помош, а не за политика,“ вели ромска активистка од Прилеп.

Според здруженијата кои работат на терен, потребна е итна системска поддршка во:

• Субвенционирање на детски градинки и школски материјали
• Масовно вработување на Роми во јавната администрација и институции
• Инфраструктурна реконструкција на ромските маала
• Долгорочно домување, не ад-хок програми за легализација

Ромската политика не смее да биде декларативна

Владата на Мицкоски има историска можност – не само да ја пополни празната рамка наречена „инклузија на Ромите“, туку да го вметне тој процес во срцето на државните приоритети. Тоа не е прашање на етничка солидарност, туку на праведност, стабилност и вистинска демократија.

Ако Ромите и понатаму останат надвор од реформите, тогаш секоја промена ќе биде половична – и секоја власт ќе биде сè помалку легитимна.