16 Мај – Ден на отпорот, но и на надежта

На 16 мај 1944 година, во мракот на логорот Аушвиц-Биркенау, Ромите затворени во таканаречениот „Ромски камп“ се спротивставија на смртта. Со голи раце, со здробено достоинство, но со незапирлив дух, тие го направија невозможното – се побунија против нацистите и ја одложија планираната егзекуција. Тоа беше чин на храброст што ја надмина рамката на историјата и прерасна во симбол на отпорот на еден цел народ.

Со децении овој настан беше игнориран – како што многу често беше игнорирана и самата историја на Ромите. Геноцидот врз Ромите за време на Втората светска војна – познат како Порајмос или Самударипен – однесе над 200.000 животи. Но, за него ретко се зборуваше. Во учебниците речиси и да не постоеше, а државните комеморации ретко го вклучуваа ромскиот глас.

И покрај тоа, Ромите не молчеа. Од 70-тите години па наваму, ромски активисти, преживеани и нивните потомци почнаа да ја враќаат оваа приказна во колективната меморија. Денес, 16 мај не се одбележува само во Аушвиц, туку низ цела Европа – како ден на сеќавање, но и на борба. Како ден кога ја афирмираме нашата историја, но и ја повикуваме Европа на одговорност.

Од отпор кон обнова

Во Европа на 21. век, ромската заедница сè уште се соочува со дискриминација, говор на омраза, присилни иселувања, сегрегација во училиштата и сиромаштија. Иако постојат стратегии за инклузија, тие често остануваат на хартија. Но, токму затоа 16 мај добива ново значење – како ден кога ромската младина, интелектуалци, уметници и активисти се организираат, говорат, создаваат.

Од генерацијата на преживеаните преминуваме кон генерација на борци за достоинствена иднина. Ромските гласови денес се слушаат појасно – на улични протести, во уметноста, во дигиталниот простор, па дури и во политиката. Гласови кои бараат еднакви права, но и почитување на историјата, културата и придонесот на Ромите кон општеството.

Roma News – дел од тој глас

Како медиум, Roma News има обврска да биде дел од таа борба. Да ги раскажува приказните што другите ги премолчуваат. Да биде платформа за ромските гласови, визии и предизвици. Денешниот 16 мај не го гледаме само како симбол на минатото, туку како одраз на сегашноста – и патоказ за иднината.

Да се сеќаваме е важно. Но уште поважно е да делуваме.

Нека ни е вечна ромската отпорност.